تب دنگی چیست؟ علایم و راه های تشخیص و درمان

تب دنگی یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه‌های آلوده آئدس، به‌ویژه گونه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus، به انسان منتقل می‌شود. این بیماری به‌ویژه در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان مانند آسیای جنوب شرقی، آمریکای لاتین و بخش‌هایی از آفریقا و هند شیوع دارد.

تب دنگی یکی از بیماری های شایع سال 1403 در ایران محسوب می شود. به خصوص در استان های شمال کشور، هرمزگان، بوشهر، اصفهان و گیلان به دلیل شرایط آب و هوایی سازگار با ویروس.

در این مطلب قصد داریم شما را با علایم، راه های تشخیص، پیشگیری و درمان طب دنگی آشنا کنیم. در ادامه با ما در مجله سلامت بیمارستان تندیس تهران همراه شوید.

چه ویروسی باعث ایجاد تب دنگی می شود؟

ویروس دنگی، عامل اصلی این بیماری است. این ویروس از خانواده فلاوی‌ویروس‌ها بوده و چهار سروتیپ مختلف (DENV-1، DENV-2، DENV-3، DENV-4) دارد. هر یک از این سروتیپ‌ها می‌توانند باعث ابتلا به تب دنگی شوند.

جالب است بدانید که عفونت با یک سروتیپ، ایمنی در برابر سروتیپ‌های دیگر ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل، ممکن است فرد چندین بار به تب دنگی مبتلا شود. هر نوع ویروس می‌تواند باعث عفونت و بیماری شدید شود.

تب دنگی با عنوان «تب استخوان‌شکن» نیز شناخته می‌شود. چرا که به‌دلیل درد شدید حاصل از آن بیمار تصور می‌کند استخوان‌هایش در حال شکستن هستند. (ویکی پدیا)

چرخه زندگی ویروس دنگی

• نیش پشه: پشه‌های آلوده به ویروس دنگی با نیش زدن انسان، ویروس را به بدن فرد منتقل می‌کنند.
• تکثیر ویروس در بدن: پس از ورود به بدن، ویروس در سلول‌های بدن تکثیر شده و باعث ایجاد بیماری می‌شود.
• انتقال به پشه دیگر: زمانی که پشه سالم فرد آلوده را نیش بزند، ویروس وارد بدن پشه شده و در آن تکثیر می‌شود.

نکاتی از سازمان جهانی بهداشت (WHO) در رابطه با بیماری تب دنگی :

• دنگی یک عفونت ویروسی است که از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می شود.
• حدود نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر در معرض خطر ابتلا به دنگی هستند و تخمین زده می‌شود که سالانه 100 تا 400 میلیون عفونت به آن مبتلا می‌شوند.
• دنگی در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری در سراسر جهان، بیشتر در مناطق شهری و نیمه شهری یافت می شود.
• در حالی که بسیاری از عفونت های دنگی بدون علامت هستند یا فقط بیماری خفیف ایجاد می کنند، این ویروس گهگاه می تواند باعث موارد شدیدتر و حتی مرگ شود.
• پیشگیری و کنترل دنگی به کنترل ناقل بستگی دارد. هیچ درمان خاصی برای دنگی/دنگی شدید وجود ندارد و تشخیص زودهنگام و دسترسی به
• مراقبت های پزشکی مناسب تا حد زیادی میزان مرگ و میر دنگی شدید را کاهش می دهد.

تب دنگی چه علائمی دارد؟

آثار و علائم تب دنگی معمولاً 4 تا 10 روز پس از نیش پشه آلوده ظاهر می‌شوند. این علائم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشند. این بیماری می‌تواند علائمی شبیه به آنفلوآنزا ایجاد کند، اما ویژگی‌های خاص خود را نیز دارد. تشخیص زودهنگام تب دنگی و اقدامات درمانی مناسب، نقش مهمی در بهبودی بیماران دارد.

علائم اولیه تب دنگی

در عارضه تب دنگی علایم و نشانه ها معمولاً چند روز پس از گزش پشه آلوده ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• تب بالا و ناگهانی: یکی از بارزترین علائم تب دنگی است. تب معمولاً به بالای 38 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
• سردرد شدید: این سردرد اغلب پشت چشم‌ها احساس می‌شود.
• درد عضلانی و مفصلی: درد شدید در مفاصل، عضلات و استخوان‌ها از دیگر علائم شایع است.
• خستگی شدید: احساس خستگی و بی‌حالی از علائم معمول تب دنگی است.
• تهوع و استفراغ: مشکلات گوارشی مانند تهوع و استفراغ نیز ممکن است رخ دهد.
• بثورات پوستی: بثورات پوستی معمولاً چند روز پس از تب ظاهر می‌شود و به صورت لکه‌های قرمز و برجسته روی پوست دیده می‌شود.

علائم تب دنگی شدید (تب دنگی هموراژیک)

در برخی موارد، تب دنگی می‌تواند به شکل شدیدتری بروز کند که به آن تب دنگی هموراژیک گفته می‌شود. علائم این نوع تب دنگی عبارتند از:

• درد شدید شکم: درد شکم معمولاً با حساسیت به لمس همراه است.
• استفراغ مداوم: استفراغ ممکن است حاوی خون باشد.
• خونریزی: خونریزی از بینی، لثه و سایر قسمت‌های بدن.
• کاهش تعداد پلاکت‌ها: کاهش تعداد پلاکت‌ها می‌تواند باعث کبودی و خونریزی آسان شود.
• نارسایی اندام‌ها: در موارد شدید، ممکن است نارسایی کبد و کلیه رخ دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر پس از سفر به مناطق گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، علائم تب دنگی را در خود مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر تب شما بیش از دو روز ادامه داشت یا علائم شدیدتری مانند درد شکم شدید، خونریزی یا تنگی نفس را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

راه‌های انتقال تب دنگی

تب دنگی از طریق نیش پشه‌های آلوده منتقل می‌شود. این پشه‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی و معمولاً در طول روز فعالیت می‌کنند. اغلب نیز در مناطق با آب راکد (مانند گلدان‌های آب، آب انباشته در ظروف) زادآوری می‌کنند. پشه‌ها از فرد آلوده تغذیه کرده و سپس ویروس را به فرد سالم منتقل می‌کنند.

چرخه انتقال: زمانی که یک پشه آلوده فرد مبتلا به تب دنگی را نیش می‌زند، ویروس وارد بدن پشه شده و در آنجا تکثیر می‌شود. سپس، هنگامی که این پشه فرد سالمی را نیش می‌زند، ویروس را به او منتقل می‌کند.

سایر راه‌های انتقال (نادر)

• انتقال از مادر به جنین: در موارد بسیار نادر، ویروس دنگی می‌تواند از مادر باردار به جنین منتقل شود.
• انتقال از طریق خون: انتقال ویروس از طریق خون آلوده و فرآورده‌های خونی نیز ممکن است رخ دهد، اما بسیار نادر است.

انتقال مستقیم انسان به انسان امکان ندارد!

بر خلاف برخی بیماری‌های عفونی، تب دنگی به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. تماس با افراد مبتلا، استفاده از وسایل شخصی آن‌ها یا سرفه و عطسه کردن، باعث انتقال این بیماری نمی‌شوند.

عوامل موثر در انتقال تب دنگی

• وجود پشه‌های ناقل: وجود پشه‌های آئدس در یک منطقه، مهم‌ترین عامل برای شیوع تب دنگی است.
• تراکم جمعیت: تراکم جمعیت بالا و شرایط نامناسب بهداشتی، می‌تواند خطر انتقال بیماری را افزایش دهد.
• مسافرت: سفر به مناطق اندمیک تب دنگی، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

پیشگیری از انتقال تب دنگی

1. جلوگیری از گزش پشه: استفاده از پشه بند، پوشیدن لباس‌های آستین بلند و شلوار بلند، استفاده از حشره‌کش‌ها و از بین بردن آب‌های راکد، از جمله مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از گزش پشه هستند.
2. کنترل جمعیت پشه‌ها: با همکاری جامعه، می‌توان جمعیت پشه‌ها را کاهش داد و از شیوع بیماری جلوگیری کرد.
3. آگاهی‌رسانی: اطلاع‌رسانی عمومی در مورد راه‌های انتقال و پیشگیری از تب دنگی، نقش بسیار مهمی در کنترل این بیماری دارد.

تشخیص تب دنگی

تشخیص تب دنگی بر اساس علائم بالینی و تاریخچه سفر به مناطق پرخطر صورت می‌گیرد. برای تأیید تشخیص، آزمایش خون جهت شناسایی ویروس دنگی یا آنتی‌بادی‌های آن استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها عبارتند از:

1. آزمایش خون

• تست NS1: این آزمایش آنتی‌ژن NS1 ویروس دنگی را در خون تشخیص می‌دهد و در مراحل اولیه بیماری بسیار مفید است.
• تست IgM: این آزمایش آنتی‌بادی‌های IgM علیه ویروس دنگی را تشخیص می‌دهد و معمولاً در مراحل حاد بیماری مثبت می‌شود.
• تست IgG: این آزمایش آنتی‌بادی‌های IgG علیه ویروس دنگی را تشخیص می‌دهد و نشان‌دهنده عفونت قبلی یا مزمن است.
• شمارش کامل خون: کاهش تعداد پلاکت‌ها و افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون از جمله تغییرات خونی است که در تب دنگی مشاهده می‌شود.

2. آزمایش PCR (پلیمراز چین واکنش)

این آزمایش حساسیت بالایی دارد و می‌تواند وجود RNA ویروس دنگی را در خون تشخیص دهد.

تشخیص زودهنگام تب دنگی بسیار مهم است زیرا به پزشک اجازه می‌دهد تا درمان مناسب را آغاز کند و از پیشرفت بیماری به سمت شکل شدید آن (تب دنگی هموراژیک) جلوگیری کند. عدم درمان به موقع، ممکن است عوارض جدی مانند خونریزی داخلی، کاهش شدید پلاکت‌ها و شوک در فرد ایجاد کند.

---

بیشتر بخوانید: سکته قلبی چیست و چه علایمی دارد؟

---

درمان تب دنگی

هیچ درمان خاصی برای ویروس تب دنگی وجود ندارد و درمان‌های موجود بیشتر به منظور تسکین علائم هستند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر راه‌های درمان و مراقبت‌های پزشکی در موارد خفیف و شدید تب دنگی می‌پردازیم.

1. درمان تب دنگی خفیف

اکثر موارد تب دنگی خفیف نیازی به بستری شدن ندارند و با استراحت و مراقبت‌های خانگی مدیریت می‌شوند. روش‌های اصلی برای درمان تب دنگی خفیف عبارتند از:

استراحت و مراقبت‌های خانگی

• استراحت کافی: بیمار باید استراحت کافی داشته باشد تا بدن بتواند با ویروس مبارزه کند.
• هیدراتاسیون: یکی از اصلی‌ترین درمان‌ها در تب دنگی مصرف مایعات زیاد است. از دست دادن آب و املاح از طریق تعریق و تب نیازمند جبران است. نوشیدن آب، آب‌میوه‌ها، و استفاده از محلول‌های الکترولیت می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
• کنترل تب: برای کاهش تب بالا و تسکین دردها، معمولاً از مسکن‌هایی مانند استامینوفن (پاراستامول) استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که استفاده از داروهایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن ممکن است باعث افزایش خطر خونریزی شود و باید از مصرف آنها خودداری کرد.

پایش علائم

بیماران مبتلا به تب دنگی خفیف باید به دقت علائم خود را زیر نظر داشته باشند. اگر علائم بیماری شدیدتر شوند یا علائمی مانند خونریزی، استفراغ مکرر، یا کاهش شدید فشار خون ظاهر شود، باید سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنند.

2. درمان تب دنگی شدید (تب دنگی هموراژیک و سندروم شوک دنگی)

در مواردی که تب دنگی به نوع شدید آن، یعنی تب دنگی هموراژیک یا سندروم شوک دنگی تبدیل می‌شود، نیاز به درمان فوری و بستری شدن در بیمارستان وجود دارد. این نوع از تب دنگی به دلیل کاهش شدید پلاکت‌های خون و افزایش خطر خونریزی و شوک، می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

درمان‌های بیمارستانی

• مایعات وریدی (IV fluids): یکی از اصلی‌ترین راهکارهای درمانی برای تب دنگی شدید، تجویز مایعات از طریق سرم است. این کار به جلوگیری از کم‌آبی و حفظ حجم خون کمک می‌کند. مایعات وریدی شامل محلول‌های کریستالوئید و گاهی محلول‌های کلوئید هستند.
• نظارت دقیق بر وضعیت بیمار: بیماران دچار تب دنگی هموراژیک نیاز به پایش مداوم فشار خون، تعداد پلاکت‌ها، و سطح هموگلوبین دارند. هرگونه تغییر در این شاخص‌ها می‌تواند نشان‌دهنده شوک یا خونریزی داخلی باشد.
• درمان خونریزی: در موارد شدیدتر که خونریزی رخ می‌دهد، ممکن است نیاز به تزریق پلاکت‌های خون یا دیگر فرآورده‌های خونی برای جایگزینی خون از دست رفته وجود داشته باشد.

مدیریت شوک دنگی

• درمان شوک هیپوولمیک: در مواردی که بیمار دچار شوک می‌شود (معمولاً به دلیل کاهش حجم خون و فشار خون پایین)، تجویز سریع مایعات وریدی و در برخی موارد، استفاده از داروهای خاص برای حفظ فشار خون ضروری است.
• مایعات کلوئیدی: در موارد شدیدتر، مایعات کلوئیدی مانند آلبومین ممکن است برای حفظ حجم خون و جلوگیری از شوک تجویز شوند.

3. مدیریت عوارض مرتبط با تب دنگی

علاوه بر درمان اصلی، مدیریت عوارض مرتبط با تب دنگی نیز حیاتی است:

خونریزی

• پایش پلاکت‌ها: در طول بیماری، تعداد پلاکت‌های خون به‌شدت کاهش می‌یابد که ممکن است باعث خونریزی شود. پایش منظم پلاکت‌ها و در موارد لزوم، تجویز پلاکت‌های خون، به مدیریت این عارضه کمک می‌کند.
• خونریزی گوارشی: خونریزی داخلی ممکن است در دستگاه گوارش رخ دهد. اگر بیمار دچار خونریزی داخلی شود، مداخلات بیشتری مانند تجویز خون یا جراحی لازم است.

مشکلات تنفسی

در برخی موارد، تجمع مایعات در ریه‌ها می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی شود. بیمارانی که دچار مشکلات تنفسی می‌شوند، ممکن است نیاز به استفاده از دستگاه‌های تنفسی یا تهویه مکانیکی داشته باشند.

4. مراقبت‌های پس از بهبودی

پس از عبور از دوره حاد تب دنگی، برخی از بیماران ممکن است همچنان از علائمی مانند خستگی، ضعف و دردهای عضلانی رنج ببرند. این علائم می‌تواند هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه داشته باشد. توصیه‌های زیر برای کمک به بهبودی سریع‌تر پیشنهاد می‌شود:

• استراحت کافی: بهبودی کامل ممکن است چند هفته طول بکشد، بنابراین استراحت کافی برای بازسازی بدن بسیار مهم است.
• مصرف مایعات: حتی پس از بهبودی از تب دنگی، مصرف مایعات کافی برای بازگشت تعادل مایعات در بدن توصیه می‌شود.
• پیگیری‌های پزشکی: بیماران باید پس از بهبودی به‌طور منظم با پزشک خود در تماس باشند و هرگونه علائم غیرعادی را گزارش کنند.

5. تحقیقات و درمان‌های آینده

در حال حاضر، هیچ درمان ضدویروسی خاصی برای تب دنگی وجود ندارد، اما تحقیقات در زمینه واکسن و داروهای ضدویروس ادامه دارد. واکسنی به نام Dengvaxia در برخی کشورها تأیید شده است، اما تنها برای افرادی که قبلاً به یکی از سروتیپ‌های ویروس دنگی مبتلا شده‌اند مؤثر است.

همچنین، پژوهشگران در حال مطالعه داروهایی هستند که می‌توانند به‌طور مؤثری ویروس دنگی را مهار کنند. این داروها ممکن است در آینده به درمان تب دنگی کمک کنند و از بروز موارد شدیدتر جلوگیری نمایند.

پیشگیری از تب دنگی

با توجه به اینکه هیچ واکسن یا داروی پیشگیری‌کننده‌ای برای تب دنگی به‌طور عمومی در دسترس نیست، پیشگیری از نیش پشه‌ها مهم‌ترین راه جلوگیری از بیماری است. اقداماتی که می‌توان برای کاهش خطر ابتلا به تب دنگی انجام داد عبارتند از:

• استفاده از مواد دفع‌کننده حشرات: از موادی مانند دافع‌های حشرات با DEET یا Picaridin استفاده کنید.
• پوشیدن لباس‌های محافظ: لباس‌های آستین‌بلند و شلوار در مناطقی که پشه‌ها فعالیت دارند، پوشیده شود.
• استفاده از پشه‌بندها: به‌ویژه هنگام خواب
• کنترل جمعیت پشه‌ها: از بین بردن مکان‌های تکثیر پشه‌ها مانند ظروف آب، لاستیک‌های کهنه و مکان‌های آب‌گرفته.

آیا تب دنگی کشنده است و باعث مرگ می شود؟

تب دنگی، یک بیماری ویروسی است که توسط پشه آئدس منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند علائم خفیفی شبیه به آنفلوآنزا داشته باشد، اما در برخی موارد می‌تواند به شکل شدیدتری بروز کند و عوارض جدی به همراه داشته باشد.

پاسخ کوتاه به این سوال این است که بله، تب دنگی می‌تواند کشنده باشد.

چرا تب دنگی می‌تواند کشنده باشد؟

• تب دنگی هموراژیک: یکی از عوارض جدی تب دنگی، تب دنگی هموراژیک است. در این حالت، سیستم ایمنی بدن به طور غیرطبیعی به ویروس واکنش نشان داده و باعث خونریزی داخلی، کاهش پلاکت خون و در نهایت شوک می‌شود.
• سندرم شوک دنگی: این سندرم یکی دیگر از عوارض شدید تب دنگی است که با افت فشار خون شدید همراه است و می‌تواند به نارسایی اندام‌ها منجر شود.

چه عواملی خطر مرگ ناشی از تب دنگی را افزایش می‌دهند؟

• سن: کودکان و سالمندان بیشتر در معرض خطر عوارض شدید تب دنگی هستند.
• سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به ایدز یا افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، بیشتر در معرض خطر هستند.
• عفونت قبلی با ویروس دنگی: افرادی که قبلاً به تب دنگی مبتلا شده‌اند، در صورت ابتلا مجدد به نوع دیگری از ویروس دنگی، بیشتر در معرض خطر عوارض شدید هستند.

علائم هشداردهنده تب دنگی شدید

اگر شما یا یکی از عزیزانتان به تب دنگی مبتلا شده‌اید، به علائم زیر توجه کنید:

• درد شدید شکم
• استفراغ مداوم
• خونریزی از بینی، لثه یا سایر قسمت‌های بدن
• تنگی نفس
• خستگی شدید
• بی حالی
• کاهش تعداد ادرار

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

جمع‌بندی

تب دنگی یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه‌های آلوده منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند از خفیف تا شدید باشد و در مواردی نادر منجر به خونریزی داخلی و شوک شود. درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد و تمرکز درمان بر روی کاهش علائم و پیشگیری از عوارض شدید است. بهترین راه مقابله با ویروس دنگی، جلوگیری از نیش پشه‌ها و کنترل جمعیت آنهاست.